Quatuor pour la fin du temps

Beste muziekliefhebbers,

Welkom bij Klassieke Klanken. Op deze bijzondere dag van herdenking, waarop we stilstaan bij de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog, en ook onze dierbaren die we nog steeds missen, hebben we gekozen voor een muziekstuk dat diep geworteld is in de geschiedenis van die tijd en tegelijkertijd hoop en troost biedt: het “Quatuor pour la fin du temps” oftewel Kwartet voor het einde van de tijd, van Olivier Messiaen.

Olivier Eugène Messiaen (1908–1992) was een Franse componist, organist en ornitholoog die een van de belangrijkste componisten van de 20e eeuw was. Zijn muziek is harmonisch en ritmisch complex. Messiaen studeerde op 11-jarige leeftijd aan het Parijse Conservatorium en studeerde bij onder anderen Paul Dukas, Maurice Emmanuel, Charles-Marie Widor en Marcel Dupré. Hij werd in 1931 benoemd tot organist in de Église de la Sainte-Trinité, Parijs, een functie die hij 61 jaar lang bekleedde, tot aan zijn dood. Na de val van Frankrijk in 1940 werd Messiaen negen maanden geïnterneerd in het Duitse krijgsgevangenenkamp Stalag VIII-A dat in het hedendaagse Polen ligt.

In dat kamp werd het aangrijpende Kwartet gecomponeerd door Messiaen. Op 15 januari 1941 werd het kwartet voor het eerst uitgevoerd in het kamp, voor een publiek van ongeveer 400 medegevangenen en bewakers. Messiaen beweerde dat er 5.000 mensen bij de uitvoering waren en dat de musici decrepitude instrumenten hadden, maar die claims worden nu als “enigszins overdreven” beschouwd. De cello werd gekocht met donaties van kampgenoten. Messiaen schreef later in de inleiding voor het stuk dat het werk was geïnspireerd door tekst uit het boek Openbaring.

Het kwartet bestaat uit acht delen en weerspiegelt verschillende aspecten van de menselijke ervaring, van de vreugde van het scheppen tot de diepten van verdriet en angst. Het roept emoties op van ontroering, contemplatie en uiteindelijk, misschien wel, verlossing.

Voor onze uitvoering vandaag hebben we een ensemble van getalenteerde solisten samengebracht: Antje Weithaas op viool, Sol Gabetta op cello, Sabine Meyer op klarinet en Bertrand Chamayou op piano. Deze geweldige musici zullen ons begeleiden op een reis door Messiaens meesterwerk, en ons herinneren aan de kracht van muziek om licht te brengen in de donkerste tijden.

Laten we nu samen luisteren naar dit prachtige stuk, als eerbetoon aan degenen die hun leven hebben verloren en als eerbetoon aan de kracht van de menselijke geest om te overleven en te bloeien, zelfs in tijden van duisternis.

Dank u wel.